‘De jeugd weet het wél!’ - Rapportage betrokken jeugd

Welke maatschappelijke vraagstukken houden jeugdigen bezig? De rapportage “betrokken jeugd" van Fontys Pedagogiek geeft een mooi beeld en is tegelijkertijd een oproep om jongeren veel meer te betrekken bij de vraagstukken waar wij ons als volwassenen mee bezig houden. 

Iris Andriessen, Lector diversiteit en (ortho)pedagogisch handelen bij Fontys Hogeschool Pedagogiek, leidde het onderzoek. “In de winter van 2023 hebben we hard gewerkt en nu kunnen we eindelijk de resultaten van dit bijzondere onderzoek delen. Meer dan 1.000 jeugdigen in de leeftijd van 7-25 jaar, met diverse achtergronden en opleidingsniveaus, zijn bevraagd. Zij deelden hun gedachten met onze studenten over maatschappelijke vraagstukken. Hoe voelen zij zich daarbij en vooral in welke mate  zijn zij zelf bereid om een bijdrage te leveren aan de aanpak van de besproken problematieken? Het rapport laat zien dat jeugdigen op verschillende manieren maatschappelijk geëngageerde burgers zijn, maar dat ze wel graag uitgenodigd worden om te participeren en graag het goede voorbeeld krijgen op het gebied van samenwerken. Een waar pleidooi voor jongerenparticipatie!”

“Het is een onrustige tijd en je ziet dat ook kinderen en jeugdigen bezig zijn met actuele vraagstukken en problematieken als oorlog, milieu en wonen. Aan de andere kant zien we nog steeds vaak dat deze doelgroep niet – of onvoldoende - in het beleid voorkomt. Terwijl de mensen die de beoogde transities straks moeten uitvoeren vaak juist deze jeugdigen zijn.”  

Kindbeelden
“We weten dat beleidsmakers niet of onvoldoende weten wat jeugdigen van belangrijke vraagstukken vinden. Zij worden hierop niet bevraagd, omdat ze vaak gezien worden als ‘nog niet af’. Er bestaan verschillende kindbeelden: wij hebben zelf een kindbeeld, namelijk dat kinderen eigen ervaringen hebben, kunnen nadenken over hun eigen leefomgeving en daarin goed mee kunnen beslissen. In de samenleving leeft doorgaans het kindbeeld dat kinderen onaf of kwetsbaar zijn. Daardoor worden kinderen vaak niet gehoord of serieus genomen. We zeggen: ‘het is een kwetsbare groep die je niet moet bevragen om ze te beschermen' en ‘we moeten beslissingen voor ze nemen en niet met ze’. Maar het tegendeel is waar. Kinderen en jeugdigen zijn heel goed in staat om zich te uiten over bepaalde vraagstukken en problematieken die hen aangaan. Het zijn unieke personen zijn die heel goed kunnen meedenken over de eigen leefwereld. Aan ons de plicht om ze in de gelegenheid te stellen ‘hun’ wereld vorm te geven. Daarom zijn we ze erover gaan bevragen.”

Je moet het gewoon vragen
“Samen met 300 1e- en 2e-jaars studenten Pedagogiek hebben we op vier lesplaatsen challenges georganiseerd. Dit waren dagen met colleges over de maatschappelijke vraagstukken, zoals schuldhulpverlening, klimaat etc. Vervolgens gaven wij sessies over het doen van onderzoek en training op de plek waar de studenten stagelopen. We leerden ze hoe ze in de praktijk de vragenlijst met jeugdigen konden afnemen. Vervolgens gingen de studenten aan de slag. Het is heel mooi dat zij op allerlei plekken vertegenwoordigd zijn. Doorsnee onderzoek komt niet zo snel binnen een (gesloten) instelling, maar met deze aanpak waren we in staat om heel veel jeugdigen te bevragen die anders niet snel bereikt zouden worden. En dat is zeker een meerwaarde. Zowel voor het onderzoek als voor de studenten die ontdekten dat jeugdigen een hele duidelijke stem en mening hebben. Ze kunnen heel goed verwoorden wat ze vinden, je moet het ze alleen wel vragen.”

Drie hoofdthema’s 
Tijdens de gesprekken kwamen er drie grote thema's naar voren: oorlog & geweld, armoede & schulden en klimaat & milieu. 'Opvallend detail bij deze thema's is dat de jeugdigen erg bezig zijn met de gevolgen voor anderen of de wereld,' vertelt Iris. 'De helft van de ondervraagden zou zelf graag een aandeel willen leveren aan het oplossen van de problematiek. De aanname dat jongeren eigengericht zijn kan dus op de schop. Veel jeugdigen leveren zelfs al een bijdrage. Ze ruimen bijvoorbeeld zwerfafval op, douchen minder lang of geven geld aan daklozen. Met een goed voorbeeld worden ze graag uitgenodigd om een bijdrage te doen en betrokken te worden. Zo kun je cultuurveranderingen creëren. En het kan soms ook helpen om de zwaarte van een probleem eraf te halen.”

“Aannames kloppen vaak niet. Vraag het de jeugdigen zelf en neem ze serieus.” 

Inzicht en een pleidooi voor jongerenparticipatie 
Het gepresenteerde eindrapport bevat de bevinden van het totale onderzoek, onder andere versterkt met tekeningen over de vraagstukken die zij belangrijk vinden. Irirs: "Het is interessant voor beleidsmakers, lokale overheden en iedereen die met jeugdigen werkt of van doen heeft. Het geeft veel inzicht in wat er leeft onder de jeugdigen, maar het is tegelijkertijd een pleidooi om ze serieus te nemen. Verder biedt het rapport concrete haakjes om jeugdigen mee te laten doen. Luister gewoon naar ze! Persoonlijk hoop ik dat we hierdoor met z'n allen aan het denken worden gezet over hoe we jeugdigen zien. Dat we hun denkbeelden leren begrijpen en ze ook écht meer gaan betrekken bij onze plannen. Het is tenslotte ook hun wereld en samenleving.”

Fontys Pedagogiek brengt  met onderzoek de wereld van onderwijs, jongeren en die van ons netwerk dichterbij elkaar. Wil je meer weten over de rapportage of met Fontys Pedagogiek samenwerken aan een bepaald (jeugd)vraagstuk? Neem contact op met Iris Andriessen via i.andriessen@fontys.nl.